Zelfs op de Evergreen had het gras nog groener kunnen zijn

Je hebt mensen die het spelen van een potje golf zo mooi vinden dat ze hopen het in het hiernamaals ook nog te kunnen doen, maar dan 20 uur per dag.

Als zo'n golfer op een dag tijdens een potje golf ineens constateert dat er sprake van topvorm is omdat de 'hole's in one' slechts sporadisch worden afgewisseld met de 'bogie's' en de 'birdie's', daarnaast zijn 'caddie' gemodelleerd blijkt te zijn naar zijn ideelbeeld, en bovendien is gehuld in kledij, waarbij er op het textiel bezuinigd is en die doet vermoeden dat er overleg met hem gevoerd is, dan is hij waarschijnlijk aan het dromen.
Of hij is dood, een hiernamaals bestaat, en wensen van hoe een en ander er uit ziet, het is waar!, daar wordt wel degelijk rekening mee gehouden. Hij bevindt zich op de 'Evergreen'.



In Berlijn begint morgen het kandidatentoernooi, de komende weken zullen acht topspelers daar, in een zwaar 14-rondig toernooi, uitmaken wie in november in Londen tegen wereldkampioen Magnus Carlsen (NOR) om de wereldtitel speelt.
De acht spelers zijn (in volgorde van ranking): Mamedyarov, Kramnik, So, Aronian, Caruana, Ding, Grischuk en Karjakin, daarmee bestaat het deelnemersveld in Duitsland uit drie Russen, twee Amerikanen, een Chinees, en verder is zowel Azerbeidzjan als Armenië met hun absolute topper vertegenwoordigd.

Berlijn is een stad met de nodige schaakhistorie en is bijvoorbeeld de plek waar de beroemde partij Anderssen-Dufresne, ook wel de 'Evergreen' partij genoemd, zich ooit voltrok. Enkele jaren geleden publiceerde Garry Kasparov, in het kader van 'My Great Predecessors', een analyse van de 'Evergreen'.

Wit: Adolf Anderssen, Zwart: Jean Dufresne, Berlijn 1852.


1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4.b4 Lxb4 5.c3 La5 6.d4 exd4 7.0-0 d3 8.Db3 Df6 9.e5 Dg6 10.Te1 Pge7 11.La3 b5 12.Dxb5 Tb8 13.Da4 Lb6 14.Pbd2 Lb7 15.Pe4 Df5 16.Lxd3 Dh5



17.Pf6+?!! De Duitse aanvalsvirtuoos speelt de partij consequent in zijn eigen stijl, maar dat paard is hij zo wel kwijt en mogelijk heeft hij ook de kracht van het zwarte tegenspel over de g-lijn, dat hij zijn tegenstander nu in feite gratis geeft, wat onderschat. Voor de benodigde combinaties in de 'Evergreen' partij is een open e-lijn echter een vereiste, op dat punt ligt hij op schema. 17.-gxf6 18.exf6 Tg8! 19.Tad1! Mooi. De Td1-Ld3-batterrij is klaar om af te vuren. Nu is 19.-Dh3! sterk, die zet geeft d7 een extra dekking en valt aan op g2. Dat laatste kan op nog meer manieren, bij één ervan kan die andere knol van wit ook gelijk onschadelijk gemaakt worden.
19.-Dxf3? 20.Txe7+!


De inslag op e7 hing al een tijd in de lucht en zal onderdeel blijken van een bombardement dat zo, onafhankelijk van wat zwart doet, wordt voortgezet met een knal op d7. Kasparov stelt terecht dat bij een kunstwerk als de 'Evergreen' hulp van de tegenstander onontbeerlijk is en suggereert dat zwart met zijn volgende zet die het dameoffer mogelijk maakt die hulp verleent. 20.-Pxe7? 21.Dxd7+!! Het is deze prachtzet waarop wit al al een tijdje zat te azen, de zwarte koning wordt door een dameoffer naar de d-lijn getrokken, staat dan in het schootsveld van de batterij en blijkt aan de witte troepen overgeleverd. 21.-Kxd7 Nu niet 22.Lb5+? Ke6! uiteraard. 22.Lf5+! Ke8 23.Ld7+ Kf8 24.Lxe7#. Het spelen op mat dat wint van het spelen op materiaal, zo leg ik het uit, die slagzet op het eind heb ik dan ook altijd een beetje jammer gevonden. Om die te omzeilen is 22.-Kc6 23.Ld7# eigenlijk een geschikter slot, ook al is het dan een zetje eerder afgelopen.
Niet lang geleden viel me op dat de variant waarin aan ongeveer alle hierboven geuite wensen tegemoet gekomen wordt frappant genoeg gewoon in de stelling zit. Dan moet zwart echter het torenoffer eerst twee keer weigeren om het pas in derde instantie, als hij geen keus meer heeft, aan te nemen. Ook dan is er de fraaie beslissing dankzij het dameoffer, alles zit er in, als het ideale scenario kies ik dan: 20.-Kd8! 21.Txd7+! Kc8! 22.Td8+!! Pxd8! 23.Dd7+!! Kxd7 24.Lf5+! Kc6 25.Ld7#. Op geen enkel moment kan wit, met behoud van voordeel, afwijken, net als in de partij. In deze uitvoering echter zijn toren- en dameoffer, op d8 en d7, 'clean' (zonder iets te slaan) en in de slotstand staat het zwarte paard er nog op. Mooi is ook dat het derde torenoffer plaatsvindt op een veld dat drievoudig verdedigd is, na 22.-Txd8? is de pion echter ontpend (23.gxf3!), en na 22.-Kxd8 staat wit zowel na 23.Lf5+ als na 23.Le2+ (!, Kasparov) gewonnen, met dank aan Garry doe ik vervolgens iets wat de dertiende wereldkampioen zelf niet doet, ik stel dat het gaat om 22.-Pxd8! Dat is namelijk de zet die aan wit de vraag stelt wat al dat geoffer te betekenen heeft en hoe hij zich voelt, nu hij het halve bord achter staat en de partij vanwege een tekort aan materiaal gaat verliezen. Nadat vooral de vraagsteller die die tweede vraag er kennelijk zo nodig aan toe moest voegen in zijn hemd gezet is, kies ik op het eind voor het mat met de koning op c6. Omdat het zo'n plaatje is.
In die matstand, waaraan alle drie stukken die wit naast zijn koning nog over heeft een bijdrage leveren, is alleen veld d6 één keer overbodig gedekt, de aanval of dekking op b5, c5, c6, d5 en d7 is echter enkelvoudig en een aanval op b6, b7 of c7 ontbreekt, de blokkeringen op die velden zijn daarmee ook 'clean'. Het summum voor acht van de negen velden, dat is voor een partijmat, in dit geval in de partij zelf niet op het bord gekomen maar wel duidelijk van invloed op het partijverloop, een uitmuntend hoge score.

Met het vinden van de witte zetten zou Andersssen geen probleem hebben gehad, als Dufresne dus gewoon de zwarte zetten uit mijn variant gespeeld had, zou het gras op de 'Evergreen' nog groener zijn geweest en dan zou een bedankje aan het adres van Dufresne voor de gewillige medewerking aan het kunstwerk zeker op zijn plaats geweest zijn.

Dat er zelfs in de mooiste partijen bij nadere beschouwing geen sprake van een 'ideaal' is, hoeft niemand te verbazen, dat is namelijk altijd al zo geweest. Ondanks bovenstaande bespiegelingen is en blijft de 'Evergreen' een zeldzaam mooi voorbeeld van een partij waarin materialisme het aflegt tegen een briljante matvoering.

Opgave 3472

Adolf Anderssen
Aufgaben für Schachspieler 1852

Wit begint en geeft mat op de 5e zet. Sleutel + alle varianten t/m de 4e witte zet (5 punten) voor 5 april naar:

Dolf Wissmann

Dirk Boutsstraat 53-b

8932 CP Leeuwarden

Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien.